Wiosenne zastoiska wody to pierwszy znak zwiastujący występowanie podeszwy płużnej. W tych miejscach w czasie wegetacji występuje również niepoprawny rozwój korzeni roślin uprawnych. Wreszcie ostatni, bardzo wyraźnie zauważalny sygnał to duża wrażliwość roślin na niedobory wody. Wykonując w tym miejscu odkrywkę od razu docieramy do problemu. Warto zrobić ją kilkukrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego, chociażby po to, aby ocenić rozwój korzeni.

Podeszwa płużna (nazywana też podeszwą orną) to warstwa gleby, która ulega zagęszczeniu w wyniku wieloletniego orania na tej samej głębokości. W wyniku tych działań powstaje twardsza warstwa ziemi tuż poniżej głębokości orania, która może stanowić barierę dla korzeni roślin, przepływu wody i wymiany powietrza w glebie. Podeszwa płużna wpływa negatywnie na wzrost roślin, ponieważ ogranicza dostęp korzeni do głębszych warstw ziemi, gdzie mogą znajdować się niezbędne składniki pokarmowe i woda. Może to także prowadzić do problemów z drenażem powodując zastoje wodne w powierzchniowych warstwach gleby. Rozwiązaniem problemu podeszwy płużnej jest głęboszowanie, które polega na mechanicznym przełamaniu tej zagęszczonej warstwy w celu poprawy struktury ziemi.

Podeszwa płużna, która utrudnia rozwój korzeni i przenikanie wody opadowej w głąb profilu glebowego z reguły występuje bezpośrednio pod warstwą próchniczną czyli ok. 30 – 40 cm. Tutaj w ocenie jej dokładnej lokalizacji przydaje się zaostrzony pręt, który po wykonaniu odkrywki wbijamy w ziemię. Wyczuwalny opór świadczy o występowaniu podeszwy. To proste badanie powinniśmy wykonać, gdy gleba jest dobrze uwilgotniona, gdy natomiast będzie mocno przesuszona pręt będzie zawsze wbijał się w nią z dużym oporem. To proste badanie pozwoli ocenić głębokość i grubość podeszwy płużnej. Na jej podstawie należy wyregulować głębokość roboczą głębosza. Oznacza to, że nie zawsze konieczne jest spulchnianie gleby na głębokość 50 – 60 cm. Pamiętaj, głęboszowanie to bardzo energochłonny zabieg, zwiększenie głębokości o 1cm kosztuje z reguły ok. 1l ON na każdy hektar.

Celem głęboszowania jest rozluźnienie podeszwy płużnej. Gdy ją rozluźnimy korzenie będą sięgać głębiej – to główny cel tego zabiegu. Pamiętajmy, że w naszym kraju dominują gleby płowe. Oznacza to, że pod warstwą próchniczną znajduje się poziom wymywania, a poniżej poziom wzbogacony. Na skutek wody opadowej z górnych warstw gleby części ilaste zostały wypłukane w niższe poziomy. Drobne frakcje ziemi lepiej gromadzą wodę, więc bez podeszwy płużnej rośliny mogą z niej korzystać.

Cel głęboszowania:
- przełamanie warstwy podeszwy ornej (zagęszczona warstwa gleby poniżej warstwy ornej) w celu poprawy infiltracji wody i korzeni roślin
- poprawa wymiany powietrza w ziemi
- zwiększenie zdolności gleby do przechowywania wody
- poprawa dostępności składników pokarmowych dla roślin

Zabieg głęboszowania należy wykonywać gdy gleba jest sucha. Pracujące pod ziemią elementy robocze muszą unosić glebę, gdy ziemia jest sucha wtedy bez problemu pęka na całej szerokości uprawy. Dlatego czas po żniwach i wczesna jesień to najlepszy okres na głębokie spulchnianie gleby. Pamiętajmy, że pracując głęboko sięgamy poziomu ziemi z frakcją dobrze gromadzącą wodę. Gdy zabieg głęboszowania wykonamy w zbyt wilgotnych warunkach skutek może być odwrotny od zamierzonego, mokra gleba będzie się mazać.

Korzyści z głęboszowania:
- lepszy dostęp korzeni roślin do wody i składników pokarmowych w głębszych warstwach gleby
- poprawa zdrowia ziemi dzięki lepszemu napowietrzeniu
- zmniejszenie ryzyka powstawania powierzchniowych zastoisk wodnych
- zwiększenie efektywności nawożenia.

Oferta maszyn do głębokiego spulchniania i likwidacji podeszwy płużnej jest bardzo szeroka. Rolmako produkuje m.in. głębosz uniwersalny U602 z zębami prostymi oraz głębosze z zębami odgiętymi na bok tzw. ząb Michel modele U608, U614 i U619. Również pług dłutowy Rolmako U624 z zębem Ripper spełni tutaj swoje zadanie. Im szerzej rozstawione są słupice głębosza i im szersze są elementy robocze, tym głębiej można spulchniać glebę. Pług dłutowy, w którym elementy robocze rozmieszczone są znacznie gęściej powinien pracować płycej np. 40 – 50 cm. Rolmako produkuje również pług dłutowy DeepTiller, który może pracować na 65 cm głębokości.

Kiedy i w jakich warunkach wykonywać zabieg:
- najlepiej głęboszować glebę podczas suchego okresu, aby uniknąć jej zagęszczania przez ciężki sprzęt
- w momencie, kiedy stwierdzi się problem z zagęszczeniem warstwy podeszwy ornej (np. na podstawie obserwacji wzrostu roślin lub badań glebowych)
- nie zaleca się częstego głęboszowania – tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Zbyt częste głęboszowanie może prowadzić do degradacji struktury gleby
- zabieg najlepiej wykonywać wczesną jesienią, ale można go również przeprowadzać wczesną wiosną przed sezonem wegetacyjnym.

Pamiętajmy, że podeszwa płużna najczęściej powstaje gdy orzemy w zbyt mokrych warunkach. Koło ciągnika poruszające się w bruździe ugniata glebę kilkadziesiąt cm głębiej. Każda uprawa nadmiernie mokrej ziemi prowadzi do jej zagęszczenia, nawet gdy wykonujemy uprawy w systemie uproszczonym. Wszystkie błędy, które prowadzą do zagęszczenia gleby musimy naprawić mocno energochłonną pracą.

Ważny jest także płodozmian. Uprawiając gatunki głęboko korzeniące się gleba jest naturalnie głęboszowania np. rzepak, słonecznik czy buraki cukrowe. Jeśli ziemia będzie nadmiernie zagęszczona systemy korzeniowe nawet tych roślin nie będą rozwijać się prawidłowo.

Podsumowanie
Zalety głęboszowania obejmują: przełamanie podeszwy płużnej, poprawa infiltracji wody, lepsze napowietrzenie gleby, zwiększony dostęp korzeni do składników pokarmowych i wody, poprawa efektywności nawożenia, zwiększenie zdolności gleby do przechowywania wody, redukcja zastoisk powierzchniowych, ożywienie aktywności mikrobiologicznej, zmniejszenie zagrożenia erozją oraz optymalizacja temperatury ziemi dla rozwoju roślin.